Jam van de appelbes - aroniabes

Ik ging weer naar het gemeentegroen in de wijk om wat zure kweeperen te plukken maar de Japanse Sierkwee struiken waren vervangen door Aronia struiken. En hier nog mega veel bessen, in tegenstelling tot de plek waar ik 2 weken geleden ging plukken voor het likeurtjesexperiment.

Dus ik plukte dan maar 2 emmertjes appelbessen. In Nederland zijn weinig recepten te vinden met 'winterbessen'; bessen die pas smakelijk zijn na een paar dagen vorst. Deze bessen zijn wat steviger en hebben een lager vochtgehalte dan de bessen die je zomers gelijk van de struik kunt eten.

Ik googelde verder, zag dat deze appel- of aroniabes een superfood was, zag een slecht vertaald recept op meerdere sites gecopypaste, zag bijvoegingen als gember, kruidnagel en kaneel terwijl ik van pure smaken houd, zag dat je gelukkig geen pitjes hoefde te zeven en kwam uiteindelijk met de bessenjam-ervaring die ik al heb uit op, één gewichtsdeel bessen, een vijfde gewichtsdeel vocht toevoegen en dat bij elkaar opgeteld aan geleisuiker:

• 1250 gram appelbessen
• 250 gram water (of appel- of citroensap)
• 1500 gram geleisuiker (of 675 gram speciaal geleisuiker)

Waar ik normaliter bessen een halve dag in de suiker zet om ze op smaak te laten komen, geen water toevoeg en zo kort mogelijk kook denk ik dat het met deze stevige harde bessen geen zin heeft om ze in de suiker te zetten en dat je ze voor je suiker toevoegt beter eerst wat zachter kunt koken.

Werkwijze:

• Pluk en was de bessen, verwijder alle steeltjes.
• Als er nog geen vorst is geweest zet de bessen dan 2 nachtjes in de vriezer en laat weer ontdooien.
• Kook de bessen 15 minuten of langer met het water tot je ze zacht genoeg vindt. Kneus de bessen tijdens het koken met een pureestamper, de bessen blijven anders heel!
• Voeg de geleisuiker toe, roer en laat 1 tot 5 minuten doorkoken (kijk op de verpakking van de geleisuiker voor de juiste tijd).
• Vul de schoongemaakte jampotjes, draai het deksel erop en zet even op de kop. De jam is nu minimaal 1 jaar houdbaar.

Overal las ik dat de bes naar appel en braam smaakt. De bes heeft een eigen smaak. Als ik het moet typeren overheerst de smaak van vlierbes. Daarna komt braam en bosbes. En dan nog een (ietwat wrange) zweem van druivenpit en schil van granny smith appel.

Eet smakelijk!

Zelf likeur maken

Nieuw experiment. Likeurtjes maken van bessen in het wild (op loopafstand). Speciaal voor dat doel had ik al een fles pruimenbrandewijn gekocht in Tsjechie. Ik heb vandaag sleedoornbessen, appelbessen en lijsterbessen geplukt. Ik wilde eigenlijk wachten op de eerste nachtvorst maar ik ben bang dat als ik daarop wacht, vandaag was het 20 graden, de bessen allang beschimmeld of gerot zijn. En zodra de eerste vorst er is geweest moet je bovendien snel zijn, de vogels vinden de bessen dan ook ineens lekker.

Celwanden gaan kapot bij vorst en de bes wordt er zoeter, minder wrang van.

Ik spotte met dit weer op 21 oktober zelfs nog een bloeiende sleedoorn...

Ik heb gisteravond meer dan 20 recepten om zelf likeur te maken bekeken. Van sleedoornbessen wordt de bekende sloe gin gemaakt. Die is er in allerlei varianten, met bruine suiker, kruidnagel, kaneelstokje, citroenschil, jeneverbes en/of gekneusde amandelen. Dat laat ik nu even voor wat het is, het gaat me om de pure smaak van de bessen.

Iets is een likeur met minimaal 15% alcohol en 10% suiker.
Van 1 liter brandewijn van 38% (= 925 gram) kun je zo'n 2,4 kg likeur maken en daar moet dan minimaal 240 gram suiker inzitten.

Bij een droog product als citroenschil (limoncello) of vlierbloesem laat je de smaakmaker weken (= macereren) zonder suiker en voeg je later suikersiroop toe. Hoeveelheden zonder de smaakmaker:

• 1 liter wodka, gin of brandewijn
• 0,5 - 1 liter water
• 200 tot 400 gram suiker 

Bij fruit laat je macereren mèt suiker en voeg je geen water toe, het vocht komt van het fruit. Hoeveelheden:

• 1 liter wodka, gin of brandewijn
• 0,5 - 1 kg fruit
• 200 tot 400 gram suiker

Bij de vrij droge lijsterbessen worden beide methodes toegepast. Ik ga alle drie de soorten bessen op dezelfde wijze doen met een flesje brandewijn van een halve liter. Per pot:

• 165 ml brandewijn
• 165 gram bessen
• 40 gram suiker

Er waren niet meer zoveel appelbessen en gave lijsterbessen. Het is 120 gram appelbes, 150 gram lijsterbes en 230 gram sleedoornbes geworden.

Werkwijze:

• Pluk de bessen, maak schoon, leg ze 2 dagen in de vriezer als de vorst er nog niet overheen is geweest en laat weer ontdooien.
• Sleedoornbessen inprikken met een doorn van de sleedoornstruik las ik overal. Ik deed het met een saté-prikker maar denk dat je deze stap kunt overslaan. Door de vorst en het plukken is de schil al beschadigd.
• Doe de bessen met de brandewijn en suiker in een luchtdichte pot (weckpot met klem of jampot die je goed dichtdraait) en laat minimaal 10 weken macereren. Macereren is gewoon laten staan. Soms las ik in de zon zetten, een andere keer las ik juist op een donkere plek wegzetten. Draai de pot wekelijks even om de kop.
• Filter de vloeistof (koffiefilter) en doe in een flesje. Van de drab die overblijft kun je jam of saus maken. Eerst even opkoken en door een zeef duwen is dan denk ik wel aan te raden met de vele pitjes...

Ik zal deze post up to date houden met foto's en het uiteindelijke resultaat!

Invriezen zonder blancheren

Van paprika en kruiden is bekend dat je ze niet hoeft te blancheren voor het invriezen. Van Annemiek weet ik dat het voor asperges ook niet hoeft. Boontjes herinner ik me nog van vroeger bij opa en oma; grote pannen met water, vergieten en een keuken vol met damp. Het hele jaar door aten ze zelf, kinderen en kleinkinderen diepvriesboontjes uit de moestuin van opa.
En 2 zomers terug in Zweden; met 7 mensen boomspinazie geoogst voor de wintervoorraad en 's middags op het hout gestookte fornuis blancheren.

Blancheren is kort koken en daarna in ijskoud water afkoelen. Groente blijft daardoor beter van textuur, kleur en is in de diepvries een jaar houdbaar.

Gisteren rooide ik boomspinazie en twijfelde i.v.m. de hoge gasprijs of ik het aan de kippen zou geven of invriezen.

Ik ging op onderzoek uit. Over boomspinazie natuurlijk niets te vinden en bij spinazie stond overal blancheren. Blad van de boomspinazie is iets minder mals dan van gewone spinazie en aangezien je kruiden (op basilicum na) ook invriest zonder te blancheren durfde ik het wel aan.

In wezen kun je alle groenten zonder te blancheren invriezen [voedingscentrum]. Blancheren doe je voor een langere houdbaarheid en om de kleur en knapperigheid te behouden. Blancheren en invriezen zou ik alleen doen met krakend vers en overschot. Anders is het zonde van je werk; diepvriesgroente uit de supermarkt is goedkoper en verser ingevroren.

Bonen, bloemkool e.d. uit de moestuin, die zo op je bord belanden zou ik altijd blancheren, zonder worden ze papperig. Maar alle groenten die je wil gebruiken voor soep, saus of curry, zoals tomaten, pompoen, courgette en uien, kun je rauw invriezen. Bereid de groente zoals gewoonlijk voor (schoonmaken-schillen-snijden), doe in zakjes of bakjes en vries in.

Het is de hoogste tijd om de boomspinazie te rooien als je niet wilt dat het je hele tuin overneemt. In de trosjes is zaadjes aan het rijpen. Eigenlijk ben ik al een beetje laat, want op de tafel lagen na afloop naast vele groene korreltjes een paar zwarte...

Volgend jaar rooi ik gelijk nadat de kleur weg is. Boomspinazie 3 weken geleden en nu.

5 tips voor de energie-rekening

Tip 1. Dynamisch contract

Als je nog een vast contract hebt... heel fijn! Heb je dat niet? En heb je ook geen zonnepanelen? Dan is een dynamisch contract waarbij je de marktprijs (uurprijs voor stroom, 12uur-prijs voor gas) met een kleine opslag betaalt momenteel veel voordeliger. Bij veel zon en wind, als het net overbelast dreigt te raken, krijg je soms zelfs geld toe. Zie hier de verschillen tussen Eneco en dynamische tarieven (Frank Energie) van vandaag 21 september 2022:

Verschillen worden veroorzaakt doordat reguliere energiebedrijven risico's afdekken en prijsafspraken gemaakt hebben met leveranciers en afnemers: Gasvoorraden zijn aangevuld toen de marktprijs hoog was. Stroomprijs is gekoppeld aan de opwekprijs met fossiel. Een deel van de klanten heeft nog een vast contract waarop verlies gedraaid wordt. Klanten die zonne-energie terug leveren op goedkope uren kunnen dat wegstrepen tegen verbruik op de dure uren.

Voordeel van een dynamisch contract is dat je je stroomverbruik kunt timen op de goedkope uurtjes. Nadeel is dat je zonnepanelen minder opleveren. Een ander nadeel ten opzichte van een regulier contract is dat je niet weet waar je aan toe bent. De rekening is iedere maand anders en hangt af van de marktprijs en je gebruik. Zie ook mijn andere blog.

Tip 2. Geen vast voorschotbedrag

Al ver voor de inval in Oekraïne gingen er leveranciers failliet op de vaste contracten. De op kamers wonende dochter had pech. Juni 2021 had het huis een nieuw vast contract afgesloten bij Welkom Energie en op 1 november moest het verplicht over naar het veel duurdere Eneco. Van de vooruitbetaalde termijnbedragen in de zomer [als het werkelijke gebruik lager ligt] zag het huis niks terug. Van het door Welkom Energie ingekochte gas tegen een lagere prijs, overgenomen door Eneco, ook niet. Het was een merkwaardige gang van zaken.

Betaal dus geen voorschotten voor gebruik in de koudere maanden. Je bent dat geld kwijt als de energiemaatschappij failliet gaat. Beste zet je het geld iedere maand apart en betaal je het achteraf bij de jaarafrekening.

Tip 3. Vervang goed werkende gasapparaten niet klakkeloos door elektrische

De gasprijs heeft invloed op de stroomprijs. Gas wordt namelijk gebruikt voor het opwekken ervan. Bij het opwekken en transporteren van stroom gaat energie verloren. Het is nog steeds duurder om een liter water elektrisch te verwarmen dan met gas (had ik poosje geleden uitgerekend toen ik me afvroeg of ik de fluitketel niet moest vervangen door een waterkoker). Tenzij je zonnepanelen hebt, tenzij je het met een dynamisch contract tijdens de goedkope uurtjes doet.

Een kuub gas levert (met hoog rendementketel) iets meer dan 9 kWh aan warmte-energie. Met de prijzen van vandaag voor een kuub gas:
Eneco €4,63 versus €8,74.
Dynamisch €2,45 versus €4,38.

Uitgebreide uitleg van de berekening.

Tip 4. Vervang oude energie-slurpende apparaten

Hier is de 32 jaar oude diepvrieskist vervangen. Met de huidige stroomprijzen is de aanschafprijs binnen 2 jaar terugverdiend...

Tip 5. Pak sluimerverbruik aan

Ongemerkt staan nogal wat apparaten 24/7 aan of in de standby-stand. Ventilatie, pomp vloerverwarming, CV-ketel, routers, printers. Zet er tijdschakelaars tussen, in de zomer is een kwartiertje per dag voldoende voor de pomp van de CV, ventilatie hoeft niet aan als er niemand thuis is. Maak een knop voor de tv-hoek en de computerwerkplek waarmee je alle apparaten in 1x uit zet.

Tot zover de tips waar je geen fysieke hinder van hebt. Succes met de thermostaat lager zetten, korter douchen, dekentje, thermo-ondergoed etc.

Druiven invriezen

Recentelijk hebben we de 32 jaar oude diepvriezer vervangen door een nieuwe energiezuinigere. Volgens man gebruikt de nieuwe slechts 1/8 van de oude... 

Sap, wijn, azijn en jam, ik heb het allemaal al eens gemaakt van de overvloed aan druiven op het balkon. Dus nu dacht ik; invriezen!

• Indien nodig was de druiven en dep droog. Hier had het 2 dagen geleden flink geregend dus dat liet ik achterwege.
• Pluk de gave exemplaren van de steel en leg ze op een bord.
• Zet het bord in de diepvries tot de druiven goed bevroren zijn, 2 uurtjes ongeveer.
• Kiep ze daarna in een bak of zak en zet terug in de diepvries.

Als je ze gelijk in een bak of zak doet vriezen de druiven aan elkaar vast door het vocht dat tijdens het bevriezen uit de druif komt. Water zet namelijk tijdens het bevriezen uit en duwt wat vruchtvlees bij de steelaanzet naar buiten. Dat is ook gelijk de reden waarom de druiven na ontdooien hun knapperigheid kwijt zijn... gelukkig niet hun smaak.

Bevroren druiven kun je gebruiken als decoratie op ijs of taart, als ijsklontje in de wijn. Zonder pitjes kun je ze ook in smoothies verwerken. Of eet ze zo als ijskoude versnapering.

Dat was wat dochter hier zei; O lekker, dat heb ik met die hitte ook gegeten bij X, geef die bak maar hier. Ik heb haar gezegd dat zolang er buiten nog druiven hangen...

Toegevoegd 24 oktober 2022:

Bessen die je pas kunt eten als de vorst eroverheen geweest is kleven niet aan elkaar als je ze in een bakje in de vriezer doet. Er komt namelijk nauwelijks vocht uit. Daar kwam ik achter toen ik likeurtjes ging maken...