Handen wassen en het Corona-virus

Corona is een soort griepachtig verkoudheidsvirus. Dat je er zoveel over hoort komt doordat het een nieuw virus is. Nieuw betekent dat niemand er afweerstoffen tegen heeft en dat de griepprik geen bescherming biedt. Iedereen die er mee in aanraking komt raakt besmet. De meeste mensen ondervinden milde ziekteverschijnselen dus paniek is niet nodig. Corona lijkt bij minder fitte personen wel een iets ernstiger ziekte-verloop te hebben dan de standaardgriep.

Veel mensen tegelijkertijd ziek is problematisch. Voorkomen is beter dan genezen, daarom proberen overheden op allerlei manieren verspreiding in te dammen.

Wat kun je zelf doen?

Het virus verspreidt zich, net als de griep, via vochtdeeltjes uit de ademhalingswegen die door hoesten, niezen, praten en kuchen in de lucht komen. In de lucht kunnen ze ingeademd worden door gezonde personen. De vochtdeeltjes kunnen ook terecht komen op voorwerpen als deurknoppen, trapleuningen en toetsenborden. Doordat er iemand in de buurt gehoest heeft, of door de hand die de hoestende zieke voor zijn mond hield. Het virus kan dan via de hand van een gezond persoon weer naar de mond of neus... 

Algemene adviezen om verspreiding van het virus te voorkomen zijn:

• Niet in de buurt komen van zieke mensen.
• Thuis blijven als je ziek bent.
• Ruimtes vermijden waar mensen dicht op elkaar zitten.
• Niezen en hoesten met een elleboog voor je mond.
• Handen wassen!

Voor dat laatste een leuk proefje met brood op een basisschool in Idaho Falls

[bron met foto's].

Vijf witte boterhammen die ruim 3 weken in een gesealde zak zitten...

1. Boterham die op alle toetsenborden uit de klas is gelegd.
2. Boterham die zonder aanraken in de zak is gedaan.
3. Boterham aan elkaar doorgegeven met ongewassen handen.
4. Boterham aan elkaar doorgegeven met gewassen handen.
5. Boterham aan elkaar doorgegeven met handen die met desinfectiegel zijn behandeld.

Het was een mooie test om de kinderen het nut van handen wassen te laten inzien!

Handen wassen werkt beter dan desinfectie-gel om verspreiding van virussen te voorkomen. Dat komt doordat desinfectie-gel alles dood, ook de afweerstoffen die van nature wat dieper in je handen (in de poriën) zitten. Bovendien moet je de handen vrij nauwkeurig insmeren om elk deel waar virussen kunnen zitten te bereiken.
Virussen landen aan de oppervlakte van je handen, wassen is voldoende.

En ja, op voorwerpen kunnen bacteriën en virussen best een tijd overleven helaas.
Tot maar liefst 9 dagen voor het Corona-virus.

Natuurlijk zijn de algemene adviezen geen garantie. Het helpt in ieder geval wel de verspreiding te vertragen. Iedereen tegelijk ziek is problematisch. Carl Bergstrom maakte een mooie grafiek:

Zelf limonade-siroop maken

Tijdens mijn stage, lang geleden, in Sri Lanka dronk ik dagelijks Elephant Ginger Beer. Alle ginger ale die ik nadien uitprobeerde vond ik slappe aftreksels. Als ik op de ingrediëntenlijst kijk zit er dan ook nauwelijks gember in, vaak slechts wat aroma.
Sinds kort hebben we een sodastream. Je weet wel van die reclame waar ze zeggen dat je geen wegwerpflessen meer nodig hebt en geld bespaart. Terwijl de bijbehorende peperdure siropen in kleine (440ml) plastic wegwerpflessen zit.

Gekochte gembersiroop (niet van sodastream) was wederom laf van smaak, al vinden de kinderen hem heerlijk. Aanleiding om eens te kijken of ik zelf gembersiroop kan maken. Ik googelde wat rond, zocht op siroop maken, surinaams gemberbier, tropisch gemberbier. Siroop maken blijkt heel simpel. Het is gefilterd vocht met suiker.

Er zijn 3 basisrecepten voor siroop die een jaar houdbaar is:

• 1,5 kg suiker per liter vocht. Je hoeft het vocht niet te verhitten, met deze hoeveelheid suiker maken schimmels en bacteriën geen kans. Om te zorgen dat de suiker goed oplost kun je basterdsuiker gebruiken. De koude methode wordt vooral gebruikt voor verse sappen die je niet wilt verhitten of voor aroma's die verloren gaan bij hoge temperaturen.
• 1 kg suiker per liter vocht. Breng aan de kook, roer totdat de suiker volledig is opgelost en laat afkoelen.
• 0,5 kg suiker per liter vocht. Laat minimaal 5 minuten doorkoken. Vaak wordt er langer gekookt om de vloeistof te laten indikken. De smaak van niet vluchtige aroma's wordt dan intenser.

Gebruik schone flessen. Houdt ze, na het vullen en luchtdicht afsluiten, even ondersteboven. Bewaar bij voorkeur gekoeld.

Dan de smaakjes. Er zijn ongelooflijk veel varianten. In ingrediënten, hoeveelheden, in kooktijd en in sta-tijd. Siroop is niet meer dan suikerwater met een smaakje.

Siroop voor gemberlimonade:

- geraspte gember

- citroen- of limoensap

- kruidnagels

- (riet)suiker

- optioneel: piment, laurierblad, vanillesuiker, sinaasappelsap, geraspte citrusschil

Siroop voor vlierbloesemlimonade:

- vlierbloesem (hele schermen of alleen de bloemetjes)

- citroenschijven (1 citroen per liter)

- suiker

- optioneel: citroenmelisse, munt, vanillesuiker

Laat 1 tot 3 dagen weken in water zonder de suiker. Dan (koken, laten afkoelen) filteren, suiker afwegen en (opnieuw) koken met de suiker en in flessen doen.

Ondanks de piment, laurierblad en geraspte sinaasappelschil die ik extra toegevoegd had vond ik de smaak erg mild. Ik vermoed dat bij Elephant Ginger Beer de gember met de suiker gefermenteerd is. Het is namelijk een eeuwenoud recept en koolzuur zal daar niet los aan toegevoegd zijn. Het is een experimentje waard. Al vrees ik dat het dan meer op bier brouwen gaat lijken...

Zelf havermelk maken

Sinds ik een paar jaar geleden koffie dronk bij een boerderijwinkel waar een pasgeboren kalfje apart gezet was van de moeder ben ik geminderd met zuivel en koop ik zoveel mogelijk de biologische variant. Aan een stuk door zat het kalf te loeien en de moeder loeide hartverscheurend terug.

Ik drink de koffie het liefst met een flinke scheut melk. Ik probeerde sojamelk, havermelk en amandelmelk uit de winkel. Geen van drieën konden ze mij bekoren. Te zoet vooral. In de koffie wil ik geen suiker. Dus tijd voor een experiment; zelf havermelk maken. Dat is namelijk reuze-simpel.

Neem circa 100 gram havervlokken per liter water. Recepten online variëren van 80 tot 120 gram.
Je kunt de havervlokken laten weken maar het hoeft niet.
Optioneel is een beetje olie, vanillesuiker of stroop voor de smaak, ik voegde niets toe.
Doe in de blender en laat op volle snelheid minimaal 1 minuut draaien.
De melk is nu klaar.
Afhankelijk van de toepassing kun je de melk filteren, zeven of zo laten.

Als je de melk gebruikt om bijvoorbeeld pannenkoeken te bakken, door de muesli te doen of pap mee te maken kun je het met pulp en al gebruiken.
Als je de melk drinkt en griezelt van flubbertjes moet je filteren.
In alle andere gevallen kun je zeven.
Ik vond dat er best veel pulp over bleef. Dat kun je verwerken in gebak, pap of pannenkoeken. Hier ging het naar de kippen.

Dan de smaak. Beter dan uit de winkel. Maar niet lekker genoeg om zo te drinken volgens de gezinsleden. En ik vond het door de koffie zelfs een beetje smerig. Door de soep, waar eigenlijk een scheut room in moest, smaakte het prima.

Smaken verschillen. Het is in ieder geval een goedkoop, lekkerder en minder milieubelastend alternatief voor de havermelk uit de winkel.
Met een pak havervlokken, verpakt in papier, van nog geen euro kun je 5 liter havermelk maken. Havermelk uit de winkel kost al snel rond de 2 euro en zit in drankkartons.

Zelf zuurkool maken

Zelf zuurkool maken was mij altijd teveel gedoe. Dan moet ik zo'n dure pot met waterslot aanschaffen, ingewikkeld gaan doen met laagjes geschaafde kool, zout in de juiste hoeveelheid per laag strooien en karnemelk in huis halen. Als ik ooit een zuurkoolpot bij de kringloop of rommelmarkt tegenkom kan ik het wel eens uitproberen...

En toen las ik in het boek "De Tuinjungle" een recept voor zuurkool. (Geweldig boek, ik kom erop terug als ik het uit heb). Uhhh, een waterslot is helemaal niet nodig? In plaats van precieze laagjes kun je kneden? Geen karnemelk nodig? Wow. Zodra er een knapperige kool zit in mijn groente-abonnement ga ik het uitproberen!

Et voila, afgelopen week zat er een rode kool in de groente-tas.
Ik sneed de kool in zo dun mogelijke reepjes. Met een schaaf of de keukenmachine wordt het fijner.

Lekker kneden, hoor je de knapperigheid?

Ik had geen natuursteen die in mijn glazen pot past. Ik improviseerde wat. Legde er een koolblad met wat zwaars bovenop. Als de kool maar onder het pekelvocht blijft.

Afgedekt met een theedoek en weggezet in de garage, daar is het redelijk donker als de deur dicht is.

En nu wat geduld... Na 11 dagen bubbelde de kool volop.

Na 20 dagen was de rust wedergekeerd en heb ik de zuurkool overgeschept in afsluitbare bakjes. Het vocht was toen vrijwel weg en het rook overduidelijk naar zuurkool. Ik had geen schimmel, mocht je dat krijgen, dat kan geen kwaad en kun je er af scheppen.
Rauw geproefd. Mmmm 😋. Dit weekend stamppot.

Nieuwsgierig checkte ik mijn antieke kookboek. Blijkt daar ook simpelweg kneden in te staan en niets over een pot met waterslot. Wel wordt er karnemelk genoemd. Ik heb dat even uitgezocht, karnemelk bevat veel melkzuurbacteriën die zorgen voor de fermentatie. Het wordt gebruikt als starter. Een scheutje zuurkoolsap heeft hetzelfde effect. Zonder starter duurt het iets langer.

Uit het "Coöperatie Kook- en Huishoudboek"

Samengevat uit veler recepten:

- De zouthoeveelheid varieert van 10 tot 20 gram per kilo.
- Heel fijn snijden.
- Laagjes die je aanstampt of kneden en dan in zijn geheel aanstampen.
- Staantijd varieert van 4 dagen tot 6 weken. Het hangt o.a. af van de temperatuur en of je een starter gebruikt.

- Je ruikt het vanzelf als de zuurkool klaar is.

Tot slot googelde ik nog op zuurkoolpot. Voornamelijk commerciële resultaten. Verbazingwekkend. Waarom zo'n dure pot kopen als het zonder kan? Ik had het nog nooit gemaakt omdat ik dacht dat je er zo'n pot voor nodig had.

Marketing is mensen iets laten kopen dat ze niet nodig hebben.

Overgebleven oliebollen

Zonde om oliebollen oud te laten worden. En dat zijn ze helaas al na 2 dagen. Vries het deel dat je niet dezelfde dag gaat opeten meteen in, haal ze op de dag dat je ze wilt gaan eten uit de vriezer, laat uurtje ontdooien en warm ze even op in de oven (of airfryer).
Hier waren nog zo'n 10 oliebollen en 3 grote goudrenetten over op 2 januari. Plus kliekjes yoghurt en karnemelk die op moesten omdat ze over de datum waren. Yoghurt en karnemelk kun je rustig na de datum gebruiken, ze zijn immers al bedorven (gefermenteerd), doch verhitten is altijd een veilig idee.

Ik maakte er oliebollenbrood van:

• 400 tot 500 ml zuivel
• 3 eieren
• 50 gram suiker
• koekkruiden
• 6 tot 12 oude oliebollen
• boter om schaal of blik in te vetten
• optioneel 3 goudrenetten

• mix de zuivel met de eieren, suiker en koekkruiden
• vet de schaal of het bakblik in
• snijd de oliebollen (en appels) in schijfjes
• leg ze in de schaal en giet het mengsel erover
• bak 45 minuten op 200 graden

Ik had laagje oliebollen, laagje appelschijven, laagje oliebollen en enkele appelschijven bovenop. Achteraf gezien iets te ruimtelijk waardoor de bovenste laag oliebollen "droog" stond. Halverwege de baktijd met een vork nog wat aangedrukt. Volgende keer leg ik alle appels bovenop zodat de oliebollen volledig bedekt worden met het mengsel.

Binnen 24 uur was het oliebollenbrood tot de laatste kruimel op.

Het recept komt niet zo precies. Een eitje meer of minder, een oliebol meer of minder. En voor extra smaak kun je boter bovenop smeren of slagroom gebruiken.
Is het resultaat nat? Noem het dan oliebollenpudding.
Is het resultaat stevig? Noem het dan oliebollenbrood.
Zit het er tussenin? Noem het dan oliebollencake.

Annemieks vegaburgers

Annemiek probeert iedereen minder vlees te laten eten. En dat doet ze goed! Voordat haar blogpost weer wegebt in de tijd "pin" ik hier haar recept voor de vegaburgers.

De vegaburgers zijn bedoeld om in bulk te maken en in te vriezen.

Ingrediënten:
1 beker witte bonen
1 beker kikkererwten
2 eieren
1 beker havermout
scheut olijfolie
1 gesnipperde paprika
1 gesnipperde ui
2 tenen knoflook of knoflookstengels
tijm
enkele blaadjes salie als je hebt
peper/zout
bloem indien nodig
Voor de afwerking: eieren en paneermeel

Werkwijze:
Kijk op haar blog voor een uitgebreide beschrijving. Ik vat het hier samen.

• Neem gare bonen en kikkererwten (blik of zelf koken) en pureer ze.
• Knip de kruiden, pers de knoflook en doe alle ingrediënten in een kom, de olijfolie als laatste.
• Kneed de brij. Voeg bloem toe als te nat. Voeg blik- of kookvocht toe als te droog.
• Laat de brij eventueel opstijven in de koelkast.
• Vorm ballen, laat eventueel weer opstijven in de koelkast.
• Paneer ze door ze 2 maal door ei en paneermeel te wentelen.
• Verpak ze per stuk en vries ze in.
• Niet ontdooien als je ze gaat bakken. Op hoog vuur aanbakken, keren en in 10 minuutjes op laag vuur met deksel op de pan gaar en warm laten worden.

Variatie:
Vervang de witte bonen door andere bonen.
Voeg mosterd, ketjap of sweet chilisaus toe.

Hier in huis wordt regelmatig geëxperimenteerd met vegavlees, zie:
Vleesvervangers
Vegetarische gehaktballen

Annemiek van Deursen is de nobelste persoon die ik ken. Zonder te oordelen, onvermoeibaar en ondanks lichamelijk ongemak zet zij zich in voor mensen die het minder goed getroffen hebben in het leven... Lees haar verhalen. En als je wat kunt missen. Het komt goed terecht!

Hemelsleutel stekken

Hemelsleutel is een vetplant en varieert in kleur van wit naar donkerrood. Wordt ook wel vetkruid of sedum genoemd. Een oude naam is kruid aan den balk of zolder. Omdat ie gewoon doorgroeit en -bloeit als ie omlaag hangt.
Ik had wat bloemen van de hemelsleutel afgeknipt en in een vaas gezet. Nu wist ik wel dat ze dan wortels ontwikkelden, doch toen ik ze eruit haalde zag ik vooral miniplantjes en weinig wortel. En zo'n klein miniplantje kan ik dan weer niet weggooien.

Ik googlede of die miniplantjes levensvatbaar waren of dat je beter een kaal stuk stengel met bladknop kunt stekken. Ik kon het niet vinden...

3 stengels uit de bloemenvaas en een verse stengel uit de tuin.

Genummerd in een potje.

Naar buiten in de tuin.

En ik keek nog eens naar de plant vandaag, 18 november en de bloemstengels zijn nog steeds niet afgestorven...

Ergo, toen ik nog wat beter keek zag ik dat de nieuwe generatie al aan het doorkomen is.

In mijn herinnering gebeurt dat normaliter pas nadat de daslook in het vroege voorjaar opduikt.

Bakplaat schoonmaken

Eindelijk eens een keer niet vergeten om een foto voor èn na te maken!

Zonder schrobben of schuren een bakplaat schoonmaken. De truc is simpel; insmeren met groene zeep, klein scheutje ammonia op een schaaltje erbij en afdekken met folie of in een plastic zak stoppen.
Een halve dag later veeg je de aankoeksels er zo af.

Als je de oven luchtdicht afsluit kun je aangekoekte pannen, roosters, bakblikken insmeren met groene zeep en met een schaaltje ammonia in de oven zetten. Is de oven ook weer gelijk schoon.
Goed ventileren als je de oven opent.
Als je in een zak doet of afdekt met folie -> verwijder het plastic in de buitenlucht.

Overigens werkt de truc niet op bakpannen met een keramische laag. Geen idee waarom niet. Als deze gaan aanbakken en/of koeksel krijgen schijn je ze te moeten uitkoken met azijn. Niet getest. Ervaringen welkom.

De bakplaat op de foto is de veelgebruikte crispplaat van onze 30 jaar oude magnetron. Ik kan geen afscheid nemen van dat ding. We hebben zelfs toen we verhuisden de aanwezige inbouw-magnetron eruitgehaald en deze erin gezet. Gekocht in mijn studententijd toen ik geen oven had. En alle recepten voor taarten met de crispplaat die er waren destijds uitgeprobeerd.

Deze worteltaart in allerlei variaties (bietjes en cacao, pompoen en kardemon) wordt nog steeds regelmatig gemaakt.

En bladerdeeg bakt er fantastisch èn snel in.

Boomspinazie

Rond IJsheiligen -11 tot en met 15 mei, de periode waar de vorstgevoelige planten naar buiten kunnen- kocht ik vanwege de naam en het kleurtje dit schattige plantje op de stekjesmarkt van Drrroomland. Ik zette het in pot met scherp gaas tegen de slakken met de bedoeling het later in de volle grond te zetten. Want de plant wordt ruim 2 meter hoog vertelden ze me.

Als spinazie of sla te eten.

In het begin vond ik het zonde om te oogsten van de kleine plant. Toen gingen we op vakantie en vergat de thuisblijvende dochter hem water te geven. De verlepte plant knapte weer op maar ik verzuimde hem in de volle grond te zetten.
Plantje groeide verder in de pot.
Ging bloeien en dan worden de blaadjes minder van smaak.
En nu is ie ruim 2 meter hangt vol met zaad.

Oogsten we de zaden maar. Doe ik volgend jaar een nieuwe poging. En zal ik vertellen hoe het smaakt.

Je schijnt het zaad als quinoa te kunnen. Dan moet je iets meer dan één plant hebben voor een gezinsmaaltijd want het zijn wel hele kleine zaadjes.

Bij onkruid geldt:
Een keer zaad is zeven jaar kwaad.
Bij boomspinazie hoop ik dat mijn tuin komend seizoen ermee vol staat!

Knallende gisting

We waren een paar daagjes weg en de oudste dochter was alleen thuis...
Vlak voor we weggingen had ik pruttelende most van druiven gezeefd, in een fles gegoten en losjes afgesloten met een kegeldop met rubber.

's Avonds kregen we een appje: dochter had 's middags omdat de fles lawaai maakte de dop er stevig ingeduwd....

Suiker in de druiven wordt omgezet in alcohol door gisting. Daarbij komt koolzuur vrij. Als je de alcohol wilt behouden moet je zorgen dat er geen zuurstof bij komt. Daarom zet je er een waterslot op zodat de koolzuur kan ontsnappen zonder dat er zuurstof bij komt.
In plaats van een waterslot gebruikte ik hier een kegeldop. Die komt iets omhoog als de gasdruk toeneemt waardoor de koolzuur kan ontsnappen. Dat er dan een beetje zuurstof bij komt is niet erg omdat het toch azijn moet worden.
Maar ja, als je de dop er goed stevig induwt wat de dochter deed...

Filmpje koolzuurvorming in fles op Instagram.

Op de rechterfoto wordt de vloeistof, nadat ie is uitgebubbeld, gefilterd.
Bij wijn hevel je de heldere vloeistof voorzichtig over met een slangetje.

4 november.... En er hangen nog steeds druiven.

Dankzij de uil die op wacht staat geen spreeuwenzwerm. Eksters en kraaien trekken zich er helaas niets van aan.

Zoveel druiven dat ik zelfs een taartje ermee bakte. Niet echt een succes vanwege de pitjes.
We voerden ze aan de kippen.
We gaven ze weg.
We aten ze zo.
En 3x sap gemaakt dit jaar:
- sapcentrifuge keukenmachine
- sapcentrifuge keukenmachine zonder fijn filter
- kneden en zeven
De laatste optie verreweg het makkelijkst.
Ik overweeg voor volgend jaar de aardappelpers van de Ikea te kopen. Iemand daar ervaring mee?